در این نشست و در حضور جمعی از نویسندگان و هنرمندان، عباس جهانگیریان، نویسنده و فیلم‌نامه‌نویس، مریم کهنسال، درباره‌ی هویت نویسندگی و تأثیر خانیان بر معرفی ادبیات معاصر کشور سخنرانی کردند. در این مراسم هم‌چنین شهرام اقبال‌زاده، مترجم و پژوهش‌گر، افسون امینی، مدیرکل آفرینش‌های فرهنگی کانون پرورش فکری و سودابه امینی، مدیرکل آفرینش‌های ادبی و هنری کانون نیز طی سخنانی به ویژگی‌های آثار جمشید خانیان پرداختند.
به گزارش روابط‌عمومی کانون، عباس جهانگیریان در سخنان خود با اشاره به بی‌حاشیه بودن جمشید خانیان گفت: «من اگر به خانیان رشکی برده باشم، تاکنون به خلوت‌نشینی حافظ‌گونه‌ی اوست. این‌که بتوانی به دور از هیاهوی سپهر شهر تهران در خلوت و سکوتی که آرزوی هر نویسنده‌ای است بنشینی و بی‌وقفه بخوانی و بنویسی و هر روز رنگ و جانی تازه به ذهن و زبانت ببخشی.»
این نویسنده اضافه کرد: «خانیان خلاقیتش را مدام در گردش سنی کودک، نوجوان و بزرگ‌سال می‌آزماید و از همه‌ی این آزمون‌ها سربلند گذر می‌کند. اما این نگرانی هم وجود دارد که دوزیستی جهان آفرینش خانیان زبان و تجربه‌های او را دوپاره کند. گاه شنیده می‌شود برخی از آثار خانیان با مخاطب معمولی ارتباط برقرار نمی‌کند، به باور من این عیب خانیان نیست، محصول وضعیتی اسنت که در غیبت زیبایی‌شناختی جمعی ما ایرانیان شکل گرفته است. پخته‌خواری به‌وجود آمده در عرصه‌ی ادبیات و هنر در این سال‌ها، ذائقه‌ی مخاطب را تنزل داده و به مخاطب فرصت نمی‌دهد حقیقت هنری اثر را با هوش و حواس زیبایی‌شناختی خود کشف و درک کند.»
جهانگیریان هم‌چنین به پیشینه‌ی خانیان در حوزه‌ی نمایش‌نامه‌نویسی اشاره کرد و به تأثیر آن در آثار داستانی این هنرمند پرداخت و گفت: «پیشینه‌ی نمایش‌نامه‌نویسی برای داستان‌نویس می‌تواند هم خوب باشد، هم بد! خوب، چون تجربه‌ی نمایش‌نامه‌نویسی به او کمک می‌کند تک‌گویی‌ها و گفت‌وگوهای بهتری خلق کند. تئاتر، هنر ایجاز، کنش نمایشی، میمیک و نشانه‌های بصری است و این‌ها اگر به‌درستی در داستان به‌کار گرفته شود، ساختار بیانی اثر را قوت می بخشد. اما اگر نویسنده با خطرهای این تأثیرپذیری آشنا نباشد، چه بسا سازوکار و حرکت شخصیت‌ها و پیشبرد داستانش را بر گفت‌وگوهای عریان و فاقد پوست و گوشت بگذارد که چنین غفلتی می‌تواند فضای عاطفی و زیباشناختی حاکم بر داستان را بی‌روح و بی‌رمق کند. خانیان نه‌فقط کوشیده به این دام نیفتد، بلکه از عناصر صحنه برای فضاسازی و کنش‌های داستانی بهره جسته است.»
مریم کهنسال که مسئولیت تنظیم پرونده‌ی حرفه‌ای جمشید خانیان را برای ارسال به جایزه‌ی آسترید لیندگرن برعهده داشته، سبک و رویکرد نوشتاری خانیان را مورد بررسی قرار داد و گفت: «کوشش وسواس‌آمیز این نویسنده در انتخاب واژه‌ها، ساختار و دنیای روایت و عشق‌ورزی او به واژگان داستان، وضعیتی ایجاد می‌کند که درواقع برای پیدا کردن آن باید در آثارش به جست‌وجو پرداخت. این جست‌وجو منتهی به کشف ۴۴ اثر می‌شود که هویت مکتوب خانیان را به تصویر می‌کشد.»
او هم‌چنین گفت: «جمشید خانیان از مرز یک نفر بودن عبور کرده و حالا کسی است که به دلیل تأثیری که بر جریان داستان‌نویسی معاصر ایران دارد، شناخت او درواقع معرفی جریان‌های ادبی داستانی معاصر ایران است.»
این پژوهش‌گر به ویژگی‌های سبکی خانیان پرداخت: «مهم‌ترین ویژگی او توجه به فرم و ساختار روایت است. او در آثارش نشان داده است که واقع‌گرایی ادبیات برآیند فرم و تکنیک است. به همین دلیل همه‌ی جنبه‌های ساختار روایت حتی موضوع، در آثار او در ساختار روایت قرار می‌گیرند. با این‌که این نوع نگاه، رویکرد ساختارگرایانه را در بر دارد اما بیش از هر چیزی نشان دهنده تاکید او بر ساختمان شکلی آثارش است.»
او به ساختار بازی‌گونه‌ی آثار خانیان نیز اشاره کرد و یادآور شد: «درواقع هر داستان خانیان بازی تازه‌ای است با قواعدی تازه. قواعدی که به‌واسطه‌ی زبان و ساختار متن تعریف می‌شوند. این قواعد هستند که شکل بازی را تغییر می‌دهند و یا مسیر بازی‌ها را تعیین می‌کنند و در این مسیر خانیان همیشه در اثر بعدی با چرخش دیگری مخاطب را غافلگیر می‌کند. به همین دلیل جنسی از طراوت و تازگی در معماری داستان خانیان موج می‌زند.»
راه دشوار ادبیات کودک و نوجوان موضوعی بود که جمشید خانیان در آیین نکوداشت خود به آن توجه داشت و با بیان یکی از تجربه‌های خود در مواجهه با فقر ادبیات کودکان ایران گفت: «در جست‌وجویی متوجه شدم ما از پیش از اسلام تا پس از اسلام و تا دهه‌ی ۸۰ ادبیات کودک و نوجوان نداشته‌ایم. در دوره‌ی مشروطه که ادبیاتی به اسم ادبیات کودک و نوجوان نداشته‌ایم. در دهه‌ی ۴۰ و تا دو دهه بعد از پیروزی انقلاب هم، همین‌طور. اما در دهه‌ها‌ی ۸۰ و ۹۰ یعنی در گذشته‌ای کم‌تر از ۲۰ سال این ادبیات متولد شده است. چرا که عنصر کودکانگی در آثار این ۲۰ سال وجود دارد. در مقابل، اروپا سه قرن است که ادبیات کودک و نوجوان دارد.»
گفتنی است در پایان این مراسم، هدایا و لوح‌تقدیر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و انتشارات افق، انتشارات محراب قلم، شورای کتاب کودک و انجمن نویسندگان کودک و نوجوان به این نویسنده اهدا شد.
نظر شما